Ryby
Ryby - zmiennocieplne kręgowce wodne oddychające skrzelami, poruszające się za pomocą płetw. Niezwykle zróżnicowane pod względem budowy zewnętrznej i wewnętrznej, ubarwienia oraz przystosowania do warunków środowiska. Stanowią najliczniejszą grupę - ponad połowę - współcześnie żyjących kręgowców. Na świecie znanych jest blisko 30 tys. gatunków żyjących współcześnie. Są najstarszymi kręgowcami świata. W Polsce występuje około 120 gatunków ryb.
Dział zoologii zajmujący się rybami to ichtiologia.
Spis treści |
Występowanie
Wszystkie typy zbiorników wodnych na Ziemi z wyjątkiem zbiorników o skrajnie trudnych warunkach.
Cechy charakterystyczne
- ciało opływowe, kształtu zwykle wrzecionowatego, przystosowane do pokonywania oporu wody
- głowa łączy się z tułowiem nieruchomo, nie występuje odcinek szyjny
- szkielet chrzęstny, częściowo skostniały lub kostny
- otwór gębowy zaopatrzony w ruchome szczęki
- kończyny przednie przekształcone w płetwy piersiowe, tylne - w płetwy brzuszne
- skóra u większości gatunków pokryta łuskami, u niektórych naga (bez łusek), gruba, z licznymi gruczołami śluzowymi
- wiele gatunków posiada pęcherz pławny
- oddychają skrzelami, niektóre gatunki mogą oddychać powietrzem atmosferycznym dzięki uchyłkom jelita
- większość posiada charakterystyczny dla ryb narząd - linię boczną
- zmiennocieplne
- zamknięty układ krążenia
- rozdzielnopłciowe
- w większości jajorodne
Okres istnienia Ryby ◄ mln lat temu
| ||||||||||||
◄ 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
Znaczenie gospodarcze
Ryby przetwarzają bezużyteczne - z punktu widzenia człowieka - rośliny i zwierzęta wodne na wartościowe dla niego mięso. Są wykorzystywane na całym świecie w celach konsumpcyjnych, przemysłowych oraz rekreacyjno-poznawczych:
- konsumpcja (pożywienie) – od najdawniejszych czasów ryby są jednym z podstawowych składników pożywienia człowieka. Rybie mięso jest łatwo przyswajalne i wartościowe pod względem odżywczym. Zawiera wysokiej jakości białko, jod, fosfor, potas, wapń oraz witaminy A i D.
- przemysł - dostarczają surowca dla przemysłu rybnego, farmaceutycznego, do produkcji nawozów, klejów, karmy dla zwierząt i innych.
- akwarystyka - stanowią obiekt badań naukowców (laboratoria, ośrodki naukowe), są prezentowane w akwariach publicznych, hodowane w akwariach prywatnych. Istnieje wiele firm wyspecjalizowanych w poławianiu, hodowli i dystrybucji ryb akwariowych.
- wędkarstwo – popularny na całym świecie rodzaj hobby i sportu polegający na łowieniu ryb przy pomocy wędki.
Zagrożenia
Odmienne środowiska w jakich żyją ludzie i ryby nie zmniejszają faktu, że wzajemnie mogą być dla siebie zagrożeniem.
Zagrożenia dla człowieka:
- niebezpieczeństwo pogryzienia – wiele gatunków dużych, drapieżnych ryb (rekiny, barrakudy) jest zdolnych do zaatakowania człowieka, który z ich punktu widzenia naruszył ich terytorium (np. podczas kąpieli)
- niebezpieczeństwo zatrucia – mięso ryb jest uważane za smaczne i zdrowe, jednak istnieją gatunki, a nawet całe rodziny ryb, których mięso jest dla człowieka śmiertelnie trujące (takifugu, rozdymkokształtne). Inne natomiast są wyposażone w kolce połączone z gruczołem jadowym (skorpenokształtne).
Zagrożenia dla ryb:
- przełowienie – nadmierna, niekontrolowana eksploatacja łowisk
- zatrucie środowiska – ograniczanie obszaru występowania gatunków poprzez pogarszanie parametrów wody
Systematyka
Współcześnie żyjące ryby dzieli się na:
- chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
- kostnoszkieletowe (Osteichthyes)
- promieniopłetwe (Actinopterygii)
- mięśniopłetwe (Sarcopterygii)
Tradycyjny podział tej grupy oparty był o klasyfikację J.S. Nelsona zaprezentowaną w dziele Fishes of the World (1984). Zgodnie z najnowszymi badaniami (przede wszystkim genetycznymi) uznaje się, że grupa ryby (Pisces) jest grupą polifiletyczną. Nowsza edycja dzieła Nelsona prezentowała nową systematykę wyższych taksonów, likwidując w ogóle taksony ryby i ryby kostne. Również najnowsze badania paleontologiczne podważają klasyczny podział ryb mięśniopłetwych na dwudyszne i trzonopłetwe. W związku z tym systematyka ryb stale się zmienia, ale raczej na poziomie wyższych kategorii. Podział na rodziny jest stosunkowo stabilny, choć i tam zdarzają się zmiany.
Klasyczna taksonomia
- Gromada: ryby pancerne (Placodermi)
- Gromada: fałdopłetwe (Acanthodii)
- Gromada: chrzęstnoszkieletowe (Chondrichthyes)
- Podgromada: zrosłogłowe (Holocephali)
- Podgromada: spodouste (Elasmobrachii)
- Gromada: mięśniopłetwe (Sarcopterygii)
- Podgromada: dwudyszne (Dipnoi)
- Podgromada: trzonopłetwe (Crossopterygii)
- Gromada: promieniopłetwe (Actinopterygii)
- Podgromada: kostnołuskie (Chondrostei)
- Podgromada: przejściowce (Holostei)
- Podgromada: kostnoszkieletowe (Teleostei)
źródło: artykuł [1] w Wikipedii, licencja: GNU FDL, autorzy: [2]