|
Rodzaj Lamprologus (Schilthuis, 1891)
z jeziora Tanganika. Informacje o ekologii, systematyce i hodowli w
akwarium.
(Przedruk elektroniczny za zgodą PZA z czasopism "Akwarium" nr
1-2/86)
Krzysztof Wiechecki
Jest to najliczniejszy rodzaj
pielęgnic z jeziora Tanganika który wg Staecka (1983) obejmuje 52 gatunki i
podgatunki. Tylko 5 z nich żyje w systemie rzeki Zair. Pozostałe są gatunkami
endemicznymi jeziora.
Dzięki pracom badawczym ichtiologów liczba
gatunków rodzaju Lamprologus rośnie z roku na rok. Wiele ryb
oznaczonych jest tymczasowo tylko do rodzaju. Literatura określa je jako Lamprologus
species n.d. (non determinum = gatunek nieoznaczony), z dodatkiem
tzw. określeń handlowych np. Lamprologus sp. "magarae" czy też
L. sp. "daffodil" lub też z dodatkiem kolejnych numerów
nadawanych różnym gatunkom.
Ryby z rodzaju Lamprologus zasiedlają
prawie wszystkie strefy brzegowe jeziora. Najczęściej spotykane są jednak w
litoralu skalnym i żwirowatym. Naturalnie znane są także gatunki ze strefy
piaszczystej. Zdecydowana większość form żyje w obszarze głębokiego
litoralu, od 3 do 40 m. Na przykład opisany w r. 1983 przez Staeck'a Lamprologus
buescheri złowiony został na głębokości 18 m, Lamprologus nkambae
Staeck 1978 na głębokości od 3 do 5m, a Lamprologus leleupi longior
Staeck 1980 przebywa najczęściej na głębokości 40 m.
Przystosowania ekologiczne gatunków Lamprologus
uwidaczniają się wyraźnie w budowie morfologicznej oraz w zwyczajach
pokarmowych. I tak np. torpedowate ciało Lamprologus elongatus Boulenger
1898, odżywiającego się głównie rybami, umożliwia mu błyskawiczny atak.
Poll (1957) podaje, że największe gatunki tego
rodzaju osiągają 31 cm długości. Obok dużego (16 cm) L. modestus
Boulenger 1898 znane są karłowate 3-4 cm L. multifasciatus, Boulenger,
1906. Wewnątrzrodzajowa zmienność morfologiczna jest znaczna. Silnie wydłużone,
wrzecionowate ciało posiada L. leleupi Poll 1948. Natomiast ciało
bocznie spłaszczone charakterystyczne jest dla L. commpressiceps
Boulenger 1898 czy L. calvus Poll 1978. Dużym zainteresowaniem akwarystów
cieszą się drobne gatunki Lamprologus, zasiedlające piaszczyste partie
jeziora, określane w literaturze niemieckojęzycznej mianem "Schneckenbarsche"
co tłumaczy się jako pielęgnice muszlowe (K.W.). W warunkach naturalnych
gatunki te żyją w pustych muszelkach po ślimakach, zasiedlając wybiórczo
muszle określonych gatunków. Matthes (1960) podaje, że Lamprologus
ocellatus Steindachner 1909 i Lamprologus brevis Boulenger 1898, żyją
w muszlach ślimaków z rodzaju Neothauma. Wielkość "pielęgnic ślimakowych"
waha się w granicach od 3 do 9 cm. Interesujące kształty, jak również
ciekawa forma opieki nad potomstwem gatunków tej grupy sprawiają, że stają
się one ulubieńcami hodowców pielęgnic. Hodowla takich jak: Lamprologus
brevis, L. multifasciatus, L. ocellatus możliwa jest już w 20-30 l
akwariach. Oczywiście, można również hodować małe gatunki Lamprologus
w dużych akwariach środowiskowych. Współmieszkańcami gatunków drobnych,
związanych silnie ze swoimi muszlami i zasiedlającymi piaszczyste dno
akwarium, mogą być naskalniki: Julidochromis ornatus Boulenger 1898, J.
transcriptus Matthes 1959, gatunki Telmatochromis Boulenger 1898 czy
też Cyprichromis Boulenger 1898.
Inną grupę, o interesujących barwach i kształtach,
(wielkość 8-15 cm) stanowią takie gatunki jak: Lamprologus leleupi leleupi,
Poll 1956, L. brichardi Poll 1974, L. pulcher Trewavas i Poll
1952, L. nkabae oraz L. tretocephalus Boulenger 1898. Pielęgnacja
ryb tej grupy możliwa jest w nieco większych akwariach. Ladiges (1959)
obserwował dobór par oraz pielęgnację narybku u L. l. leleupi w odwróconych
do góry dnem doniczkach. Rewir rodziny był pilnie strzeżony przez samca,
natomiast samica sprawowała bezpośrednią opiekę nad jajami złożonymi w
doniczce. Hodowlę parki L. "daffodil" czy też L. pulcher
możemy prowadzić w 40-50 l pojemnikach. Limberger (1983) stwierdziła, że u Lamprologus
brichardi mamy do czynienia z fakultatywną poligamią. Opieka nad
potomstwem tego gatunku odbywać się może w rodzinie składającej się z
jednego samca i jednej samiczki lub w systemie haremowym, gdy na jednego samca
przypada kilka samic. Na podstawie obserwacji własnych, różnych gatunków Lamprologus,
mogłem zauważyć, że układy poligamiczne mają miejsce w przypadku pielęgnic
ślimakowych a także innych, małych przedstawicieli tego rodzaju. Z kolei u dużych
L. tretocephalus czy też L. calvus z reguły mamy do czynienia z
układami monogamicznymi. Do hodowli dwóch ostatnich gatunków niezbędne są
około 100 l. zbiorniki.
Warto nadmienić, że pielęgnice z rodzaju Lamprologus
nie niszczą i nie zjadają roślin, chociaż w ich siedliskach naturalnych nie
rosną żadne rośliny naczyniowe, jedyne żółtawe, poroślowe glony. Dobrym
towarzystwem dla większych gatunków Lamprologus są duże naskalniki: Julidochromis
regani Poll 1942, J. marlieri Poll 1956, gatunki rodzaju Chalinochromis
Poll 1974. Niektórzy przedstawiciele omawianego rodzaju w warunkach hodowli
sztucznej niechętnie przyjmują podawany im pokarm zastępczy, np. mrożone
wodzienie. Umieszczanie we wspólnym akwarium ruchliwych ryb z rodzaju Tropheus
uaktywnia ospałe i powolne Lamprologus. Moim zdaniem, korzystnie
prezentują się te barwne pielęgnice w dekoracyjnych akwariach, obsadzonych roślinami.
Oczywiście można wybrać również model zbiornika imitującego warunki
naturalne strefy żwirowatej czy skalnej. W zależności od ilości hodowanych
ryb możliwe jest wyodrębnienie kryjówek skalnych, tworzących rewiry dla określonych
par czy też grup gatunkowych. Tak więc do budowy kryjówek użyć można płytek
piaskowca, skałek wapiennych czy też łupków ilastych, układając dowolne
konstrukcje. Poszczególne elementy dla większej stabilności skleić można
"Cenusilem". Na takich budowlach możliwe jest hodowanie epifitycznych
paproci z rodzajów Microsorium i Bolbitis, jak też gatunków z
rodzaju Anubias, które przyczepimy do powierzchni kamieni.
Ryby z rodzaju Lamprologus odżywiają się
głównie pokarmem pochodzenia zwierzęcego. Większość gatunków to ryby
zjadające przydenne bezkręgowce, narybek oraz plankton. Dla gatunków żyjących
w środowisku skalnym i żwirowatym są to głównie larwy muchówek (Diptera).
Z mięczaków (Mollusca) zjadane są zarówno ślimaki (Gastropoda)
jak i małże (Bivalvia). Pokarm ten uzupełniany jest narybkiem innych
gatunków. Wśród "specjalistów" odżywiających się małymi rybami
uciekającymi w szczeliny skalne, wymienić można znane nam już L.
compressiceps i L. calvus, których silnie spłaszczone ciało (w tym
głowa i pysk) umożliwiają dotarcie do wnętrza szczeliny i zdobycie tam
pokarmu.
Ryby ze środowiska piaszczystego, tzw. pielęgnice
ślimakowe odżywiają się głównie larwami bezkręgowców, żyjących w podłożu,
nie gardzą jednak planktonem i małymi rybami.
Karmienie w akwarium pielęgnic z rodzaju Lamprologus
możliwe jest wszelkim pokarmem: żywym, mrożonym i suszonym: z żywych zwierząt
w swojej hodowli stosuję: wioślarki (Cladocera) z rodzajów Daphnia,
Bosmina, Moina i in., widłonogi (Copepoda) z rodzajów Cyclops,
Mesocyclops, Diaptomus i in., larwy muchówek - wodzienie (Chaoboridae),
komarowate (Culicidae) i sporadycznie ochotkowate (Chironomidae).
Ryby jedzą też skrobane mięso i serce wołowe jak również pokarmy płatkowane
np. Cichlid, Ichtio- czy Ovo-vit. Pokarm należy urozmaicać i podawać w takich
ilościach, aby był natychmiast zjedzony. Ryby te nie zawsze chcą zbierać
pokarm z podłoża.
Obecnie Sekcja Ichtiologiczna Studenckiego Koła
Naukowego Biologów przy Instytucie Biologii Uniwersytetu im. Mikołaja
Kopernika w Toruniu, której przewodniczę, prowadzi obserwacje kilkunastu różnych
ekologicznie gatunków pielęgnic z rodzaju Lamprologus. Ze względu na
odrębności morfologiczne, jak również zmienność zachowań, chciałbym w
przyszłości na łamach "Akwarium" podzielić się spostrzeżeniami i
uwagami na temat hodowli poszczególnych gatunków.
Recenzował: dr Maciej Rembiszewski
"Akwarium" 1-2/86
|
